پارادایم‌های سه‌گانه‌ی علوم اجتماعی
پارادایم‌های سه‌گانه‌ی علوم اجتماعی
|
|
اثباتی |
تفسیری |
انتقادی |
|
(1) دلایل برای انجام تحقیق (چرایی تحقیق) |
پیش‌بینی و کنترل، کشف قوانین طبیعی به نحوی که افراد بتوانند پیش‌بینی و کنترل کنند |
فهم و توصیف کنش اجتماعی معنادار، فهمیدن و توصیف کردن، کنش اجتماعی معنادار |
زدودن اسطوره‌ها، توان‌مند کردن مردم برای تغییر جامعه به‌صورت ریشه‌ای |
|
(2) ماهیت واقعیت اجتماعی |
الگوهای از قبل موجود ثابت که می‌تواند کشف شود |
تعاریف سیال یک وضعیت که در نتیجه‌ی تعامل بین انسان‌ها به وجود آمده است |
تضادهایی که به وسیله‌ی ساختارهای پنهان مدیریت و هدایت شده است |
|
(3) ماهیت انسان |
افراد منفعت‌طلب و عقلانی که توسط نیروهای خارجی شکل داده می‌شوند |
موجودات اجتماعی که معانی را به وجود می‌آورند و به دنیای خود معنی می‌دهند |
انسان‌های خلاق و سازگار که به‌وسیله‌ی استثمار و گمراهی در دام افتاده‌اند، پتانسیل‌هایی دارند که به منصه‌ی ظهور نرسیده‌اند |
|
(4) نقش عقل سلیم |
صراحتاً از علم متمایز است و نامعتبر |
تئوری‌های قدرت‌مند روزمره که توسط افراد معمولی استفاده شده است |
عقیده‌ی کاذبی که قدرت و شرایط عینی را پنهان می‌کند |
|
(5) تئوری مانند چیست؟ |
یک نظام منطقی و قیاسی از تعاریف، قوانین و قضایای مرتبط با هم |
توصیفی است از این‌که چگونه سیستم معانی یک گروه خلق می‌شود و تداوم پیدا می‌کند |
نقدی که شرایط حقیقی را آشکار می‌کند و به افراد کمک می‌کند که راه‌های بهتر را پیدا کنند |
|
(6) تبیین درست |
به‌طور منطقی ارتباط دارد؛ قوانین مرتبط با وقایع |
از نظر آن‌هایی که مورد مطالعه قرار می‌گیرند ارزیابی می‌شود (ارزیابی توسط اعضاء) |
مردم را به ابزارهای مورد نیاز برای تغییر جهان تجهیز می‌کند |
|
(7) ملاک درستی تئوری |
مبتنی بر مشاهدات دقیق که می‌تواند تکرار شود |
شواهد مطلوب در بستر تعاملات اجتماعی بسیار قرار دارد |
شواهد خوب به وسیله‌ی تئوری‌هایی خلق می‌شود که ابهام و نکات نامشخص را آشکار می‌کنند |
|
(8) جایگاه ارزش‌ها |
علم رها از ارزش است؛ ارزش‌های جایگاه ندارند جز در هنگام انتخاب موضوع |
ارزش‌ها بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی اجتماعی هستند؛ ارزش‌های هیچ گروهی غلط نیست، بلکه فقط متفاوت است |
همه‌ی علوم باید موضع‌گیری ارزشی داشته باشند؛ برخی مواضع درستند و برخی غلط |
* برگرفته از درس‌گفتارهای نظریه‌های جامعه‌شناسی2 ـ دکتر داریوش بوستانی؛ عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه شهید باهنر کرمان.