معرفی کتاب
عنوان کتاب: فرهنگ و توسعه ـ رهیافت مردم‌شناختی توسعه
نویسنده: سازمان یونسکو
مترجم: نعمت الله فاضلی و محمد فاضلی
سال نشر: 1376
انتشارات: تهران؛ سازمان انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
کتاب
«فرهنگ و توسعه»، کتابی مرجع در زمینه‌ی توسعه‌ی فرهنگی است که به دیدگاه‌های
یونسکو در باب این مقوله می‌پردازد. بخش‌های اول و دوم این کتاب تحت عنوان «توسعه
در بستر فرهنگ» و «بازاندیشی توسعه» مهم‌ترین بخش‌های آن اند که ادبیات توسعه‌ی
فرهنگی به طور عمده در آن‌ها مطرح شده است. در مقاله‌ای تحت عنوان «فرهنگ به مثابه‌ی
چرخ تغییر» این ایده که علم جدید دانشی غربی است نفی و به سهم دیگر تمدن‌ها در
آفرینش دانش علمی پرداخته می‌شود و در کل درصدد زدودن این پیش‌فرض است که علم و
فرهنگ غربی برتر از علم و فرهنگ‌های بومی و سنتی سایر نقاط جهان است. برای مثال،
در قسمتی از این فصل آمده است:
«آن‌چه
که علم نام دارد، نتیجه‌ی روش‌های جدید آزمایش، مشاهده و اندازه‌گیری است که اعراب
به اروپاییان شناساندند. علم جدید مهم‌ترین سهم تمدن اسلامی است. برای مثال عرب‌ها
بودند که استفاده از گیاهان دارویی را بررسی و رده‌بندی کردند و قدیمی‌ترین شیوه‌نامه‌ی
داروهای پزشکی در قرون وسطی را تدوین نمودند ... تسلط مسلمانان بر ریاضی وعلوم،
عربی را به زبان علمی قرون وسطی بدل نمود» (ص 26).
در
این بخش به این نکته پرداخته می‌شود که هر الگو یا تجربه موفقی را نمی‌توان بدون
ملاحظه وارد کرد؛ بلکه این کار نیازمند بازتغییر یا اختراع مجدد است؛ به گونه‌ای
که بتواند از صافی هویت فرهنگی و نظام ارزشی جامعه بگذرد (ص 27).
در
فصل سوم کتاب تحت عنوان «فرهنگ و تکنولوژی» به تکنولوژی‌های بومی و خصوصاً
تکنولوژی کشاورزی در جهان پرداخته می‌شود و بر این نکته تأکید می‌گردد که هرگونه
برنامه‌ریزی کشاورزی در کشورهای گوناگون باید مبتنی بر این سنت‌های بومی باشد.
برای مثال، می‌توان به تکنولوژی قنات برای مدیریت منابع آب در ایران اشاره کرد که
با ورود الگوهای غربی شهرنشینی و کشاورزی، مورد بی‌مهری قرار گرفت و تکنولوژی‌ای
که محصول هزاران سال تجربه‌ی انسان ایرانی بود، به کلی فراموش شد. در جای‌جای کشور
چاه‌موتورها جای قنوات را گرفتند و این شد که طی اندکی بیش از نیم قرن، سفره‌های
آب زیرزمینی کشور تهی شدند. در حالی‌که تکنولوژی قنات به گونه‌ای طراحی شده بود که
علاوه بر جذب آب‌های سطحی به سفره‌های آب زیرزمینی، این منابع آب را نیز مدیریت می‌نمود.
در
فصل چهارم به چالش‌های فراروی توسعه از جمله مسئله‌ی بسیار مهم «حقوق فرهنگی» و
چندفرهنگ‌گرایی پرداخته می‌شود.
